Ćwiczenia pamięci.
Pamięć jest niezwykle ważna w procesie uczenia. Bez sprawnie funkcjonującej pamięci nie jesteś w stanie zapamiętać jako coś wygląda, jaki ewentualnie wydaje dźwięk, jak smakuje, jak pachnie, jak to można zrobić i jak się nazywa. Do najważniejszych struktur mózgowych, które są odpowiedzialne za pamięć należą: hipokamp w lewej półkuli mózgu, płaty skroniowe, płat ciemieniowy i płat czołowy. Widzisz jak tego dużo?! Warto zaznaczyć, że pamięć jest Ci potrzebna do nauki ale także sam proces nauki wpływa na pamięć i koncentrację. A koncentracja oddziałuje bezpośrednio na funkcje pamięci. Także bez pamięci nie ma nauki, a bez nauki nie ma pamięci.
W dzisiejszym tekście znajdziesz informacje na temat pamięci symultanicznej i sekwencyjnej. Przedstawię Ci także kilka przykładowych ćwiczeń symulujących te dwa rodzaje pamięci. Zapraszam! 🙂
Pamięć symultaniczna – pamięć prawopółkulowa
Ten rodzaj pamięci odpowiada za magazynowanie informacji w prawej półkuli mózgu, stąd druga nazwa – pamięć prawopólkulowa. Mechanizmy prawej półkuli są bardo ogólne. Prawa półkula „patrzy” na całość nie na szczegół. Dlatego dzięki tej pamięci zapamiętujemy m. in.:
- cechy prozodyczne języka (rytm, akcent, melodię),
- muzykę,
- twarze ludzi,
- wygląd danego pomieszczenia lub drogi, którą często chodzisz,
- układy przedmiotów na półkach, w pomieszczeniach, itp.,
- kształty figur geometrycznych,
- ciągi automatyczne tj. dni tygodnia, nazwy miesięcy, powiedzenie modlitwy, zaśpiewanie piosenki, powiedzenie wiersza, przeliczenie od 1 do 10, przedstawienie się i podanie swojego adresu zamieszkania, powiedzenie zwrotu z reklamy lub zanucenie najczęściej pojawiającego się jingla w radio,
- najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi, utarte zwroty i powiedzenia,
- ogólny zapis i brzmienie nazw rzeczy podanych w mianowniku. Ma to odniesie do tzw. czytania globalnego.
Na bazie tych informacji można zbudować wiele ciekawych ćwiczeń zarówno językowych jak i na spostrzeganie wzrokowe. Skupię się jednak, tak jak wspominałam, na ćwiczeniach pamięci 😉
Ćwiczenia pamięci symultanicznej – wzrok
W tych ćwiczeniach najważniejsze jest to, żeby materiał prezentowany dziecku był pokazywany w jednym momencie a następnie jednocześnie zakrywany. Dlatego warto mieć materiał dla dziecka, składający się z pojedynczych obrazków oraz dokładnie ten sam materiał ale opracowany w taki sposób, by móc go pokazywać i zasłaniać w jednym momencie. Już tłumaczę o co chodzi na przykładzie.
Przykładowy materiał dla dziecka:
Przykładowy materiał dla terapeuty:
Małe rzepy i dorobiony kartonik do pomocy: Podstawowe reguły nabywania języka. Sekwencje z Wydawnictwa Arson. Co prawda, autorzy opracowali kartoniki do ćwiczeń pamięci symultanicznej, jednak mój pomysł zwiększa liczbę kombinacji 🙂
Zasady postępowania
Na początku warto zacząć od materiału, który jest znany dziecku. Mogą to być zdjęcia członków rodziny, zabawek, zwierząt, jedzenia, ubrań, itp. W przypadku 4 ostatnich kategorii możesz posłużyć się ilustracjami. Kolejno wybierasz sobie jedną z nich, niech to będzie jedzenie. Rozkładasz przed dzieckiem 5 obrazków z zabawkami. Ważne, żebyś miała 2 komplety tych obrazków – jeden dla dziecka, drugi dla siebie (tak jak powyżej). Po rozłożeniu 5 obrazków przed dzieckiem, pokazujesz mu jeden wybrany obrazek ze swojego kompletu. Prezentujesz dziecku ten obrazek 2 sekundy. Nie trzeba dłużej, uwierz mi. Następnie odkładasz obrazek, tak by dziecko go nie widziało. Pytasz dziecka: Jaki tu? Daj taki sam. I czekasz na reakcję dziecka. Gdy dołoży prawidłowy obrazek, odsłaniasz ten zakryty i palcem dziecka wskazujesz kolejno jeden i drugi obrazek, komentując: Taki sam. Taki sam…
Kiedy dziecko przejdzie pomyślnie przez etap wybierania 1 obrazka z 5. Zwiększasz liczbę pokazywanych jednocześnie obrazów na kartoniku do dwóch, zobacz:
Liczba obrazków rozłożonych przed dzieckiem zostaje na razie taka sama. Powtarzasz schemat działania opisany powyżej. Prosisz dziecko o ułożenie obrazków w taki sposób jak na kartoniku.
W momencie, gdy i ten etap dziecko przyjdzie pomyślnie, zwiększasz stopniowo liczbę obrazków na stole i liczbę obrazków prezentowanych jednocześnie na kartoniku obrazków. Zamiast odwracać np. 2 lub 3 obrazki umieszczone na jednym kartoniku możesz przykryć go kartką.
Bardzo często jest tak, że proponowana liczba 5 obrazków na stole jako punkt wyjściowy może okazać się zbyt trudny, dlatego wtedy zazwyczaj zaczynam nawet od 2 lub 3 obrazków, leżących na stole, wymagając od dziecka zapamiętania jednego z nich. Dopiero po jakimś czasie dochodzą do 5 obrazków, leżących na stole przed dzieckiem.
Do ćwiczeń pamięci prawopółkulowej często wykorzystuję opracowaną przez siebie pomoc „Zielone pudełko” opisaną wcześniej.
Pamięć sekwencyjna – pamięć lewopółkulowa
Jak się pewnie domyślasz ten rodzaj pamięci koreluje z mechanizmami i strukturami lewej półkuli mózgu. Lewa półkula mózgu odpowiada m. in. za:
- dostrzeganie szczegółów,
- zauważanie różnic,
- odbiór i wytwarzanie mowy,
- dostrzeganie zależności pomiędzy elementami,
- linearne uporządkowanie występujących po sobie bodźców bodźców,
- myślenie analityczne, myślenie logiczne,
- przetwarzanie czasu.
To dzięki niej jesteś w stanie powtórzyć słowo, zdanie, pamiętając co było po czym. Pamiętasz co robiłeś wczoraj, a co dziś rano, a co tydzień temu w poniedziałek. Ten rodzaj pamięci umożliwia Ci zapamiętywanie i spisywanie treści wykładu. Pamięć lewopółkulowa wpływa na umiejętność czytania ZE ZROZUMIENIEM i kodowania informacji, które działy się po kolei w tekście opowiadania lub książki. To ona daje możliwość opowiadania o tym co się działo na wycieczce lub podczas wakacji.
Ćwiczenia pamięci lewopółkulowej – wzrok
Są to ćwiczenia podobne do omawianych powyżej. To co je różni to sposób prezentowania materiału. Zobacz:
Zasady stopniowania trudności są dokładnie takie same jak w przypadku ćwiczeń prawej półkuli. Systematycznie zwiększa się liczbę obrazków w puli do wyboru oraz liczbę układanych ilustracji.
Ćwiczenie pamięci lewopółkulowej – ruch
Najprostszymi i najbardziej naturalnymi sposobami trenowania sekwencji ruchowych są na przykład:
- korzystanie z toalety,
- mycie rąk,
- mycie zębów,
- robienie kanapek,
- nalewanie soku do kubka,
- ubieranie się, itp.
Karty
Jakiś czas temu pisałam o ćwiczeniach sekwencji ruchowych z wykorzystaniem kart, na których są instrumenty lub inne przedmioty codziennego użytku, które mogę wywołać skojarzenie do konkretnego ruchu rąk.
Łyżka + koła
Kolejnym ćwiczeniem z tego zakresu jest zabawa z wykorzystaniem łyżki i kolorowych gąbczastych kół. Popatrz:
Gra polega na uderzeniu w wybrany sposób łyżką w kolorowe koła w przykładowej kolejności: czerwone, niebieskie. Zadaniem dziecka jest powtórzyć sekwencje uderzeń.
Czasowniki
Pokazuję dziecku obrazek, na którym np. dziewczynka śpi, pokazując gest, który kojarzy na się ze spaniem. Jest to oczywiście gest przechylenia głowy na jedną za stron i zbliżenia rąk do twarzy. Komentuję wtedy: Kamila śpi. Jeżeli dziecko powtórzy odpowiedni gest, komentujesz to, np. Kuba śpi.
Do tej gry przydatne będą czasowniki tj. np. śpi, jedzie, myje ręce, myje buzię, myje zęby, dzwoni, czesze, gra na gitarze, gra na bębenku, pisze, kołysze.
Kiedy dziecko zapamięta około 4 – 5 czasowników, można prosić dziecko o to, żeby pokazało jak śpi, pisze, jedzie, czesze, myje buzię, itd. bez prezentowania dziecku ilustracji pomocniczej oraz bez pokazywania gestu, tylko prosząc o wykonanie sekwencji ruchów w oparciu o prośbę werbalną.
Wierszyki i piosenki z pokazywaniem
Jest wiele wierszyków i piosenek do jednoczesnego mówienia/ śpiewania i pokazywania. Na pewno znasz piosenki: Głowa, ramiona, kolana, pięty…, Taka mała Miczitanka…, Przedszkolna samba oraz kojarzysz wierszyki: Lata osa koło nosa…, Tu mam głowę od myślenia…, Idzie kominiarz po drabinie…, Idzie rak nieborak…, Sroczka kaszkę ważyła… Poza tym zawsze można wymyślić własne gesty do wiersza lub piosenki. To nic trudnego, a ćwiczenie sekwencji ruchowych jak znalazł! 🙂
Zadania misia
Kładę przed dzieckiem kilka przedmiotów: szczotka do zębów, gąbkę do mycia, kubek, łóżko, grzebień oraz misia. Pokazuję 2 czynności w kolejności, np.: miś myje zęby, miś kładzie się spać. Potem proszę dziecko o powtórzenie czynności w przedstawionym porządku.
Ćwiczenia pamięci lewopółkulowej – słuch
To najtrudniejszy sposób ćwiczenie pamięci sekwencyjnej i jednocześnie etap kończący terapię pamięci leweopółkulowej.
Ćwiczenia pozajęzykowe
Instrumenty
Zapoznaję dziecko z barwą np. 3 instrumentów (kołatki, dzwonków, marakasa). Następnie zasłaniam dziecku oczy i gram na 2 z nich. Proszę dziecko o odtworzenie kompozycji 🙂 Zamiana rolami, jak podczas każdej zabawy jest mile widziane.
Pseudowyrazy
Tutaj odeślę Cię do wcześniejszego posta, w którym opisywałam jak bawić się w pseudowyrazy ze zwierzakami. Zachowując tę samą zasadę możesz do gry wykorzystać samogłoski, sylaby (FA, BA, LA, TA, UL, AP, AM) lub logatomy (AKA, AMA, OLO, YBY) i inne wyrażenia dźwiękonaśladowcze (odgłosy pojazdów, przedmiotów codziennego użytku, czynności), nie tylko dźwięki zwierząt.
Ćwiczenia językowe
Małe obrazki/ figurki/ pieczątki
Przy różnych okazjach wspominam o tym w różnych postach. Zabawa polega na tym, że dziecko powinno ułożyć 2, 3 lub 4 obrazki/ figurki w podanej przez Ciebie kolejności. Można do tego celu wykorzystać:
Zwierzęta i domki:
Prosisz dziecko aby ułożyło w domkach kolejno: żabę, misia, osę.
Zadaniem dziecka jest wstawienie pojazdów (zrobienie pieczątek) do garażu, np. motor, traktor, samolot.
Dziecko usadza za stołem gości w podanej kolejności:
Materiał do pobrania na stronie www.mimowa.pl Trochę zmodyfikowałam pomysł z sadzaniem gości za stołem 🙂
Dokańczanie wersów piosenek i wierszyków – ćwiczenia pamięci
Piosenki mogą być różne. Zobacz! Oczywiście dobór utworów 🙂 pozostawiam Tobie. Wierszyki przydatne to np. Wpadła gruszka do fartuszka…, Dzik jest dziki…, Ślimak, ślimak…, itp. Ogólna zasada w tych ćwiczeniach, to, w pierwszej kolejności, nauka piosenki lub wierszyka. Kiedy dziecko już zna dany utwór mówisz go lub śpiewasz i gdy zbliżasz się do końca wersu milkniesz. Dziecko powinno dokończyć za ciebie. Następnie wznawiasz mówienie/ śpiewanie i znów robisz pauzę.
Duży obrazek
To dość trudne zadanie, choć nie jest ono nie do przejścia 🙂 Pokazujesz dziecku duży obrazek, może on być tematyczny. Ja korzystam z takiego obrazka:
Na dobry początek, żeby dziecko zapoznało się z nim ćwiczymy percepcję wzrokową, wyszukując np. wszystkie rowery, wszystkie kaczki, wszystkie psy, itd. Kartoników z elementami jest bardzo dużo. Na zdjęciu widać tylko przykładowe. Gdy obrazek jest już znany, proszę dziecko, wydając prośbę tylko słownie, by pokazało mi:
- 2 balony,
- dwa balony, drabinę,
- 2 balony, drabinę, 3 kaczki.
Tak można ćwiczyć z każdym obrazkiem, na którym kilka elementów się powtarza, by móc utrudniać zabawę określając liczbę przedmiotów do wskazania.
Podsumowanie
No nareszcie, wróciłam do formy w pisaniu! Kolejny konkretny, długaśny post dla Ciebie. Mam nadzieję, że Cię nie zanudziłam i że skorzystasz z proponowanych gier i ćwiczeń, by polepszyć pamięć! Jeżeli szukasz jeszcze większej dawki informacji i inspiracji zajrzyj do książek pt. Wczesna diagnoza i terapia zaburzeń autystycznych. Metoda krakowska oraz Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka. Od noworodka do 6 roku życia. Zachęcam Cię do komentowania tego tekstu, bo czemu by tego nie zrobić, prawda? 🙂
Bardzo ciekawa, inspirująca strona.
Fajne! Bardzo przydatne 🙂 a jak Pani myśli: 3-latek, malo mówi, ale dobrze zapamiętuje melodie. Gdy śpiewam piosenki on powtarza dźwięki (lalala), nie chce słów. Czy uczyć go pokazywania do piosenek, czy uparcie (choc delikatnie) naciskać na naukę słów?
Jeżeli 3-latek mało mówi, to bym sprawdziła to u logopedy 😉
Świetna strona, super artykuł, oby jak najwięcej był takich właśnie.
Pozdrawiam
Dlaczego dopiero dziś znalazłam ten wpis?
Świetna strona, super artykuł, oby jak najwięcej był takich właśnie.
Pozdrawiam
Bardzo przydatny post 🙂 I świetne pomysły na zabawę 😉
Bardzo dobry wpis, jeden z najlepszych na jakie natknęłam się w internecie 🙂
Anna
Miło to słyszeć. Poprzeglądaj jeszcze inne 🙂 Podrzucam link do archiwum: http://logopasja.pl/archiwum-logopedy/